Ivoorstroperij

Het is zorgwekkend hoe het aantal Afrikaanse olifanten sterk afneemt door toedoen van stropers die het voorzien hebben op de slagtanden van de imposante reuzen. Er worden elke dag meer dan 50 Afrikaanse olifanten gedood voor hun ivoor. 

Zolang ivoor als waardevol wordt gezien, zullen olifanten risico blijven lopen. Het is daarom essentieel om ivoor zijn status van ‘luxeproduct’ te ontnemen en de olifant te beschermen als levend majestueus dier dat een cruciale rol speelt in zijn ecosysteem.

Rode lijst en evolutie

De savanneolifant wordt met uitsterven bedreigd en de bosolifant staat op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten als bijna uitgestorven. Zonder olifanten zal de hele natuur van Afrika verloren gaan. De savanneolifant wordt met uitsterven bedreigd en de bosolifant staat op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten als bijna uitgestorven. Zonder olifanten zal de hele natuur van Afrika verloren gaan.

Stroperij is zo’n grootschalig probleem dat zelfs de evolutie van olifanten hierdoor wordt beïnvloed. Er worden steeds vaker jongen geboren die geen slagtanden ontwikkelen. Terwijl olifanten slagtanden nodig hebben om bijvoorbeeld naar water te graven in dieper gelegen grond en mineraal schors van de bomen af te halen. 

Ecosystemen

Olifanten hebben een cruciale rol in hun leefomgeving. Door hun enorme eetlust helpen zij het landschap open te houden en de groei van bepaalde plantensoorten te reguleren. Dit heeft een grote invloed op de biodiversiteit, want zonder de olifanten zouden sommige graslanden snel dichtgroeien met struiken en bomen, wat de leefomgeving van andere dieren zou veranderen.Ze zijn ware landschapsarchitecten: door bomen omver te duwen en vegetatie open te breken, creëren ze open vlaktes die andere diersoorten ten goede komen. Zonder hen zouden veel andere planten en dieren die afhankelijk zijn van open vlaktes, zoals kuddes gazelles en gnoes, niet overleven. De mest van de olifant is bovendien een belangrijke bron van voedingsstoffen voor de bodem en bevat vaak onverteerde zaden, waardoor het bijdraagt aan de verspreiding hiervan en er op andere plekken nieuwe vegetatie kan groeien. Zonder olifanten zouden veel ecosystemen drastisch veranderen of zelfs instorten.

Beschermingsmaatregelen

Gelukkig worden er beschermingsmaatregelen genomen om de imposante reuzen te redden. Er zijn tegenwoordig maar weinig diersoorten waarvoor zoveel beschermingsmaatregelen worden genomen als voor de savanne- en bosolifant. In sommige regio’s neemt de populatie langzaam toe dankzij anti-stroperijmaatregelen en natuurbeheerprogramma’s. Ecotoerisme speelt een belangrijke rol in de financiering van deze initiatieven, aangezien toeristen vanuit de hele wereld komen om de olifanten in hun natuurlijke habitat te bewonderen. Nationale parken en reservaten spelen hierin een sleutelrol. 

Wat kan ik doen?

De Afrikaanse olifant is meer dan alleen een indrukwekkend dier; het is een symbool van de Afrikaanse wildernis en een essentieel onderdeel van het ecosysteem. Zijn lot ligt in onze handen. Door bewuste keuzes te maken, van het steunen van ethisch toerisme tot het uitbannen van de vraag naar ivoor, kunnen we bijdragen aan het voortbestaan van deze magnifieke dieren.

De olifantjesweeshuizen die wij ondersteunen zetten zich naast het opvangen van weesolifantjes, ook in om olifanten te beschermen tegen ivoorstroperij. Ook het door ons ondersteunde beschermingsproject Southern Tanzania Elephant Program (STEP) zet zich in voor de bescherming van de olifantenpopulatie, zij werken intensief samen met wetshandhavers en rangers om de stroperij tegen te gaan. 

Bekijk de projecten die zich inzetten tegen de ivoorstroperij.

Beschermingsproject STEP Adoptieproject Zambia Adoptieproject Kenia

Klimaatverandering

Terwijl olifanten al jarenlang worden bedreigd door stroperij en het inkrimpen van hun leefgebied ten gevolge van menselijke nederzettingen, landbouw en infrastructuur, worden ze inmiddels ook geconfronteerd met een andere, snelgroeiende dreiging: klimaatverandering. Veranderende weersomstandigheden verstoren hun natuurlijke leefomgeving en beïnvloeden hun toegang tot voedsel en water.

25%

verlies van het leefgebied van alle
dieren en planten door klimaatverandering

Extremere weersomstandigheden

Klimaatverandering leidt tot langdurige droogte, hevige bosbranden, overstromingen en extreme temperaturen. Deze omstandigheden maken het moeilijker voor olifanten, en andere diersoorten, om te overleven. Klimaatverandering vormt een steeds grotere bedreiging voor de natuur. Een goed voorbeeld hiervan is zuidelijk Afrika. Dit gebied is van nature al heel droog, waardoor het voor dieren in het wild moeilijk is om te overleven. Door klimaatverandering worden periodes van droogte nog langer en heftiger. Maar het probleem beperkt zich niet tot droge gebieden. Klimaatverandering zorgt wereldwijd voor extremere weersomstandigheden. In sommige regio’s leidt dit tot langdurige droogte, terwijl andere gebieden juist te maken krijgen met intensere en frequentere neerslag. Deze hevige regenval veroorzaakt overstromingen, die op hun beurt aanzienlijke schade toebrengen aan de leefgebieden van tal van dier- en plantensoorten.

'Tuiniers' van de Afrikaanse wouden

Ook de bosolifanten in de vochtige regenwouden van West- en Centraal-Afrika merken de gevolgen. Het wordt daar warmer en droger, en daardoor produceren de bomen minder fruit. Zo wordt een belangrijk onderdeel van het dieet van de bosolifanten schaarser. Het is duidelijk dat klimaatverandering veel dieren, planten en hele ecosystemen in de problemen brengt.

Olifanten spelen een belangrijke rol in het gezond houden van het bos. Ze worden wel de ‘tuiniers’ van de Afrikaanse wouden genoemd. Ze eten vooral planten die weinig koolstofdioxide (CO₂) bevatten, omdat die voedzamer zijn. Zo helpen ze mee om het bos open te houden, waardoor er meer licht en ruimte is voor andere planten. Ook verspreiden ze zaden via hun mest, wat helpt bij de groei van nieuwe bomen. Zo zorgen olifanten voor meer biodiversiteit en een gezonder bos.

Oerbossen beschermen is van cruciaal belang

Bossen zijn belangrijk in de strijd tegen klimaatverandering. Bomen halen broeikasgassen uit de lucht en slaan CO₂ op. Vooral de grote regenwouden in Latijns-Amerika, Zuidoost-Azië en Afrika helpen mee om het klimaat op aarde stabiel te houden. 
Hoewel het aanplanten van nieuwe bossen vaak wordt gezien als een positieve maatregel, heeft dit vanuit het oogpunt van biodiversiteit slechts een beperkte waarde. Voor het behoud van grote dieren zoals olifanten, katachtigen, apen, en talloze kleinere soorten zoals insecten, vogels, amfibieën en reptielen, is het veel effectiever om bestaande oerbossen en regenwouden te beschermen.

Oerbossen zijn ecologisch veel complexer dan nieuw aangeplante bossen. Dat komt doordat de soorten in deze oorspronkelijke bossen zich samen hebben ontwikkeld tijdens een lange evolutionaire geschiedenis. Hun samenleven zorgt voor belangrijke ecosystemen, die op hun beurt bijdragen aan het reguleren van het klimaat, het zuiveren van water en het in stand houden van vruchtbare bodems.

Olifanten zijn waardevolle bondgenoten

Olifanten helpen dus niet alleen bij het beschermen van hun eigen leefgebied, maar ook bij het tegengaan van wereldwijde klimaatverandering. Deze slimme dieren zijn daarmee niet alleen belangrijk voor de natuur, maar ook voor ons allemaal.
 
In onze strijd tegen klimaatverandering kunnen we alle hulp gebruiken, olifanten zijn daarbij waardevolle bondgenoten. Zij fungeren als klimaatregelaars en beschermers van de natuur. Door olifanten te beschermen, beschermen we niet alleen hen, maar het hele ecosysteem waarvan ook wij afhankelijk zijn.

Inkrimpen leefgebied

Tot de voornaamste dreigingen waar olifanten mee te maken hebben, behoort het verlies van leefgebied en de daaruit voortvloeiende conflicten tussen mens en olifant. Door de snelle bevolkingsgroei en de daarmee gepaard gaande economische groei, blijft er steeds minder ruimte over voor olifanten. 

86%

van het leefgebied van de

Aziatische olifanten is verloren gegaan

Hoewel ook de Afrikaanse olifant te maken heeft met het verlies van leefgebied, vormt dit probleem voor de Aziatische olifant een aanzienlijk grotere en urgentere bedreiging.

Overleven wordt steeds moeilijker

Natuurgebieden waar zij al generaties leven, worden voortdurend vernietigd om plaats te maken voor menselijke nederzettingen, landbouw en infrastructuur. In een krimpend leefgebied wordt het voor de olifanten, maar ook voor andere diersoorten, steeds moeilijker om te overleven.

Mens-olifantconflicten

Op hun zoektocht naar voedsel en water komen olifanten in hun strijd om te overleven vaak op plantages terecht. Hun natuurlijke habitat verdwijnt in een rap tempo waardoor de olifanten genoodzaakt zijn om uit te wijken naar gebieden waar mensen leven. De dorpelingen zijn er vaak niet van bewust dat ze in het leefgebied van de dieren indringen en daarmee de conflictsituaties uitlokken. De boeren verzetten zich met hand en tand tegen de grijze reuzen. Zij verjagen de olifanten met vuurwerk, maar deinzen ook niet terug voor het gebruik van vuurwapens. Er worden zelfs zogenaamde ‘jaw bombs’ gemaakt. In een pompoen of watermeloen wordt buskruit en metaalschroot verstopt. Samen met vruchten en andere etenswaren, lijkt het voor de olifanten een lekkernij. Maar wanneer erop gebeten wordt ontploft het; met vreselijke gevolgen die meestal tot een verschrikkelijke dood leidt. Veel van de grootste landdieren op aarde sterven als gevolg van mens-olifantenconflicten.

Traditionele routes

Slechts een klein deel van de Aziatische olifanten leeft in beschermde natuurgebieden. Veel van hun traditionele routes liggen echter buiten de beheerde olifantenreservaten, vaak in onbeschermd en gecultiveerd gebied. Als gevolg hiervan gaan de olifanten op zoek naar hun van oudsher bekende leefgebieden, waar zij voedsel en water kunnen vinden, kunnen rusten en zich kunnen voortplanten. De gevolgen zijn voorspelbaar. 

Vredig samenleven

Om deze situatie het hoofd te bieden, zijn duidelijke regelgeving, strikte handhaving en georganiseerd beheer binnen nationale parken van essentieel belang om de veiligheid van olifantenpopulaties te waarborgen. De Sri Lankaanse overheid is ervan overtuigd dat er een duurzame oplossing mogelijk is die zowel de belangen van de dieren als die van de lokale bevolking respecteert. Er wordt gewerkt aan de aanleg van  corridors en de uitbreiding van elektrische afrasteringen. Door veilige migratie mogelijk te maken, zelfs door gebieden waar mensen leven, verwacht men het aantal conflicten aanzienlijk te verminderen. Deze infrastructuur dient niet alleen ter bescherming van de olifanten, maar draagt tevens bij aan de veiligheid van de lokale gemeenschappen.

Toeristenindustrie

Het gebruik van olifanten door mensen kent een lange geschiedenis. Al meer dan 4000 jaar geleden begonnen mensen met het vangen, temmen en inzetten van olifanten. Door de eeuwen heen zijn olifanten gebruikt voor oorlogvoering, religieuze en culturele ceremonies en in de houtkapindustrie. Tientallen jaren geleden kwam er een verbod op het kappen van de bossen en werd de toeristenindustrie gepromoot als alternatief voor de houthandel, waardoor veel mahouts overstapten op het aanbieden van olifantenritjes. Helaas bestaat deze praktijk, ondanks toenemende kennis over dierenwelzijn, tot op de dag van vandaag nog steeds. Veel olifanten worden hun hele leven lang uitgebuit om in menselijke behoeften te voorzien.

De waarheid die schuilt achter zogenaamde opvangkampen

Veel van de oudere olifanten die in zogenaamde opvangkampen leven, zijn geen voormalige werkdieren, maar zijn veelal uit het wild gehaald, speciaal voor het toerisme. Babyolifantjes werden, en worden nog steeds, uit het wild gevangen, waarbij hun moeders soms worden gedood. Vervolgens worden deze olifantjes, van vijf maanden tot maximaal twee jaar oud, vastgebonden en dagenlang gemarteld om hun wil te breken, net zo lang tot ze zich volledig onderwerpen aan de bevelen van de mens. Dit proces wordt ‘phajaan’ genoemd. Meer dan de helft van de babyolifanten overleeft dit niet. Degenen die het wel overleven, worden hun hele leven met geweld, angst en ontberingen onder voortdurende menselijke controle gehouden. Deze olifanten leiden tot aan hun dood een ondragelijk bestaan, gebaseerd op angst, ondervoeding en lijden.

Fokken van olifanten in gevangenschap

De afname van Aziatische olifanten in het wild was zo groot dat de populaties in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw uitgeput raakten. Om die reden begon men op grote schaal met het fokken van olifanten in gevangenschap. De lijdensweg en martelingen om ze aan de mens te onderwerpen bleven echter onveranderd. Moederolifanten in gevangenschap leven niet in een matriarchale samenleving met soortgenoten. Ze staan er alleen voor. Geen van hen ziet haar baby opgroeien. Het komt voor dat moederolifanten hun baby na de geboorte doden om hen de lijdensweg te besparen die ze zelf hebben doorgemaakt. Olifanten zijn van nature sociale en intelligente dieren die grote afstanden afleggen en in complexe groepen leven. In gevangenschap zijn ze ernstig beperkt in beweging en sociaal contact, dat vaak leidt tot gedragsproblemen en zeer ernstige gezondheidsklachten.

Toeristische attractie

Hoewel de kampen zich vaak presenteren als opvangcentra of reservaten, is er in werkelijkheid meestal sprake van commerciële exploitatie. Dieren worden ingezet als toeristische attractie en moeten dagelijks ritjes maken, kunstjes uitvoeren of beschikbaar zijn voor foto’s met toeristen. Hun natuurlijke gedrag wordt hierdoor onderdrukt, sociale banden worden verbroken en er is meestal sprake van fysieke en mentale uitputting. Het welzijn van de dieren is in deze setting ondergeschikt aan economisch gewin: opbrengsten uit toerisme wegen zwaarder dan het bieden van een geschikte leefomgeving voor de olifanten die aansluit bij hun natuurlijke behoeften.

Een bron van inkomsten

Eigenaren van kampen met circusshows en olifantenritjes hebben er veel geld voor over om babyolifantjes in hun bezit te krijgen, omdat deze een grote toeristische trekpleister vormen en daarmee een lucratieve bron van inkomsten zijn. In veel van deze kampen wordt daarnaast aan de lopende band gefokt met moederolifanten. Babyolifantjes worden zo jong mogelijk voor veel geld verkocht. De getraumatiseerde moeders staan altijd buiten het bereik van hun baby’s vastgeketend, terwijl hun baby's voortdurend in mensenhanden zijn.

Onschuldig knuffelen met olifanten

Vanuit menselijk oogpunt lijkt het onschuldig om te knuffelen met een weerloos babyolifantje dat op zoek is naar nestwarmte. Maar die warmte horen ze van hun moeder te krijgen, niet van mensen. Door zoveel mogelijk in mensenhanden te zijn, worden de babyolifantjes al op jonge leeftijd voorbereid op de wrede toekomst die hen te wachten staat. Hoe eerder een babyolifantje bij zijn moeder wordt weggehaald, des te sneller er opnieuw met de moeder kan worden gefokt en de cyclus zich herhaalt. Geen van de moederolifanten ziet haar nakomelingen opgroeien. Een tragisch bijkomend feit is dat bij zeer jonge olifantjes de wil sneller te breken is. Dit houdt niets anders in dan het vastbinden, martelen en uithongeren van babyolifantjes, totdat ze zich, uit angst, volledig onderwerpen aan mensen. De babyolifantjes die dit overleven, wacht een lijdensweg in de voetsporen van hun moeders; een leven gebaseerd op angst, ondervoeding en mishandeling, dat voortduurt tot aan hun dood.

Wat kan ik doen?

In het toerisme vormen babyolifantjes helaas nog steeds een grote trekpleister. Vooral in Aziatische landen zijn er nog veel plekken waar olifantenritjes en circusshows worden aangeboden. Op andere locaties worden babyolifantjes ingezet om op straat te bedelen. Dit straatbedelen is vaak een voorbereiding op een toekomst in circusachtige shows, waarin de jonge olifantjes vernederende trucs moeten uitvoeren om toeristen te vermaken. 

Gelukkig zijn er ook opvangcentra die olifanten uit de toeristenindustrie en de houtkaphandel hebben opgevangen en hen een zo vrij mogelijk leven bieden. Elephant Nature Park (ENP) in Chiang Mai, Thailand is hiervan het bekendste voorbeeld. Vrienden van de Olifant ondersteunt dit project al sinds 2002. Door het adopteren van een olifant dat in ENP verblijft, help je mee aan de verzorging van de opgevangen olifanten. 

Handhaving vanuit de overheid is noodzakelijk

Betere wetgeving en strengere handhaving vanuit de overheid zijn noodzakelijk om olifanten in Aziatische landen beter te beschermen, maar daaraan ontbreekt het. Volksvertegenwoordigers vinden andere onderwerpen vaak belangrijker dan dierenwelzijn. Hoewel er gaandeweg minder Aziatische olifanten worden uitgebuit, blijven eeuwenoude opvattingen diepgeworteld. 

Onwetendheid bij toeristen moet veranderen

Daarnaast zijn er nog steeds mensen die onwetend zijn over de harde realiteit achter entertainment met olifanten. Zodra zij de wreedheid achter selfies, ritjes en circustrucs beseffen, weigeren de meesten om nog deel te nemen aan dergelijk lijden. Helaas zijn er ook mensen die zich wél bewust zijn van het leed, maar desondanks toch kiezen voor een bezoek aan dit soort toeristische attracties. Zij stellen hun eigen belang voorop, bijvoorbeeld door graag een selfie met een olifant te willen maken of een ritje te willen maken. Door dit egoïstische gedrag dragen zij bij aan het in stand houden van het wrede bestaan van olifanten in het toerisme. Pas wanneer iedereen weigert deel te nemen aan deze vorm van vermaak, zullen de eigenaren geen andere keuze meer hebben dan te stoppen met het aanbieden van deze praktijken. Maar voordat het zover is, is er nog een lange weg te gaan.

Bekijk de projecten die zich inzetten tegen de toeristenindustrie.

Adoptieproject Thailand Adoptieproject Frankrijk